Kể từ khi được áp dụng chính thức tại các giải đấu hàng đầu thế giới, VAR đã trở thành cụm từ quen thuộc đối với người hâm mộ bóng đá. Nhưng không phải ai cũng hiểu rõ VAR là gì, nó hoạt động như thế nào và có thực sự cải thiện được sự công bằng trong bóng đá hay không. Trong bài viết dưới đây, BinhluanTV sẽ cùng bạn khám phá đầy đủ về VAR – từ khái niệm, cơ chế vận hành đến những tranh cãi xung quanh công nghệ này.
VAR là gì?
Vậy VAR là gì? VAR là viết tắt của Video Assistant Referee, nghĩa là Trợ lý trọng tài video. Đây là một hệ thống hỗ trợ trọng tài chính bằng cách sử dụng video quay lại tình huống trên sân để xem lại, đánh giá và đưa ra quyết định chính xác hơn trong những pha bóng gây tranh cãi.
VAR không thay thế hoàn toàn trọng tài chính, mà chỉ đưa ra khuyến nghị khi phát hiện có sai sót nghiêm trọng trong các tình huống then chốt. Trọng tài sau đó có thể xem lại đoạn băng trên màn hình bên ngoài sân và đưa ra quyết định cuối cùng.
VAR được áp dụng khi nào?
Không phải mọi pha bóng đều được VAR can thiệp. Thực tế theo quy định của FIFA, các tình huống được áp dụng VAR là gì?
- Bàn thắng hoặc không bàn thắng: VAR xác định xem bóng có vượt qua vạch vôi, có việt vị, lỗi chạm tay hay phạm lỗi trước khi ghi bàn không.
- Phạt đền hoặc không phạt đền: Kiểm tra xem pha phạm lỗi trong vòng cấm có đáng bị thổi penalty không, hoặc trọng tài có bỏ sót tình huống nào dẫn đến quả phạt đền.
- Thẻ đỏ trực tiếp: VAR chỉ can thiệp trong các tình huống có thể dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp, không bao gồm thẻ vàng thứ hai.
- Nhận diện sai cầu thủ: Nếu trọng tài rút thẻ nhầm người, VAR sẽ thông báo để sửa lại cho đúng.
Trong tất cả các tình huống trên, trọng tài chính là người đưa ra quyết định cuối cùng sau khi tham khảo VAR – đây là nguyên tắc quan trọng để duy trì quyền uy của trọng tài trên sân.
VAR hoạt động như thế nào?
Tại mỗi trận đấu có áp dụng VAR là gì, sẽ có một đội ngũ trợ lý video ngồi trong phòng điều hành trung tâm, thường được gọi là “phòng VAR”. Tại đây, họ theo dõi trận đấu qua hệ thống camera với nhiều góc quay khác nhau.
Khi một tình huống đáng ngờ xảy ra, đội VAR có thể:
- Chủ động báo cho trọng tài chính để kiểm tra lại.
- Trọng tài chính cũng có thể yêu cầu VAR hỗ trợ nếu cảm thấy không chắc chắn.
Trọng tài sau đó sẽ dùng cử chỉ vẽ hình chữ nhật trên không (biểu tượng của màn hình TV) để báo hiệu VAR đang được sử dụng, và tiến đến màn hình bên ngoài sân để xem lại tình huống quay chậm trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.
VAR giúp bóng đá đảm bảo công bằng tuyệt đối?
Ưu điểm lớn nhất của VAR là giúp giảm thiểu các sai sót nghiêm trọng từ trọng tài – vốn có thể ảnh hưởng đến kết quả của cả một trận đấu hay giải đấu. Nhờ có VAR, những tình huống việt vị tính bằng… vài centimet hay các pha va chạm khó thấy bằng mắt thường đã được phát hiện kịp thời.
Ngoài ra, VAR còn giúp các cầu thủ chơi thận trọng hơn bởi họ biết rằng mọi hành động không đẹp đều có thể bị phát hiện. Điều này giúp bóng đá trở nên sạch sẽ hơn, giảm thiểu hành vi ăn vạ hay chơi xấu sau lưng trọng tài.
Nhưng VAR cũng gây ra tranh cãi
Dù có nhiều ưu điểm, VAR không phải lúc nào cũng được người hâm mộ và giới chuyên môn ủng hộ tuyệt đối. Một số tranh về VAR là gì?
Làm gián đoạn mạch trận đấu
Khi trọng tài dừng trận để xem lại tình huống, trận đấu có thể bị gián đoạn từ 1–3 phút, ảnh hưởng đến cảm xúc người xem và nhịp độ của các cầu thủ.
Tính chủ quan vẫn tồn tại
Dù có video, nhưng quyết định cuối cùng vẫn là của trọng tài – nghĩa là sự chủ quan vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn.
Lỗi “nhỏ” nhưng bị phạt nặng
Có nhiều tình huống việt vị chỉ vài milimet, hay bóng khẽ chạm tay mà bị VAR soi và dẫn đến phạt đền – điều này khiến người hâm mộ cảm thấy quá khắt khe, làm mất tính tự nhiên của trận đấu.
Không nhất quán trong sử dụng VAR
Một số giải đấu, như Ngoại hạng Anh, La Liga hay Champions League, có cách tiếp cận VAR khác nhau. Sự thiếu đồng bộ này gây tranh cãi và hoài nghi về tính minh bạch.
VAR trong bóng đá Việt Nam
Tại Việt Nam, VAR bắt đầu được đưa vào sử dụng từ V-League 2023 nhưng chỉ áp dụng ở một số trận đấu lớn do hạn chế về kỹ thuật và nhân sự. Dù còn nhiều điều cần cải thiện, nhưng việc đưa VAR vào giải quốc nội là bước tiến tích cực để nâng cao chất lượng trọng tài và tính chuyên nghiệp trong thi đấu.
Trong tương lai, nếu được đầu tư đồng bộ, VAR sẽ là công cụ hỗ trợ quan trọng giúp các giải đấu tại Việt Nam tiến gần hơn với tiêu chuẩn quốc tế.
Kết luận
Khái niệm VAR là gì đã được làm rõ, là một bước tiến lớn của công nghệ vào bóng đá – giúp trận đấu minh bạch hơn, chính xác hơn và công bằng hơn. Dù còn nhiều tranh cãi và cần hoàn thiện thêm, VAR vẫn là một phần không thể thiếu trong bóng đá hiện đại. Việc hiểu rõ cách VAR hoạt động giúp người hâm mộ theo dõi trận đấu với góc nhìn khách quan hơn, tránh hiểu lầm về các tình huống khó.
